Paragraaf index


63 De grote Winnemolen


Geschiedenis van de molen

De grote Winnemolen is genoemd naar een watervluchtmolen (gecombineerde water- en windmolen), die hier waarschijnlijk al heeft gestaan voor de bouw van de watermolens. Mogelijkerwijs lag de lokatie van deze watervluchtmolen bij de molen Altena (zie nr. 35 op de kaart van Hardonk). 

Op 18 november 1671 krijgt Daniel Jacobs, de molenaar van de Oude Molen, de latere molen Altena, van de rekenkamer de erfpacht van de wind tot een molentje voor het maken van papierstof. De mark geeft hem op 13 april 1672 in erfpacht "20 voet velts in ’t vierkant, behalve de galderij 8 off 9 voet boven de gront waerop door hem een windmolen is geset om lompen te maken, gelegen aen de noordtwest sydt van syn molen den olden molen genaemt daer hij woont” (Bron 2). Dit geeft al een aardige indicatie waar deze windmolen zich heeft bevonden.

De grote Winnemolen is in 1616 in erfpacht genomen door Thoenis Teunissen en zijn vrouw Aerts als papiermolen. De molen moet daarvoor, waarschijnlijk als korenmolen, al aanwezig zijn geweest. De bekende molenaar Marten Orges was medeondertekenaar van het erfpacht kontrakt.
Twee straten in dit gebied, de Tonissenlaan en de Merrijken Aertslaan, verwijzen nog naar Teunissen en zijn vrouw.

Achter de molen was een wijerd gelegen en verder nog een drassig gebied dat de Zomp werd genoemd.
Het bovenslagrad van de molen werd door de Ugchelsebeek gevoed.
Ook was er een tweede beek, de Roojan, een beek met ijzerhoudend water dat ook wel rodolm wordt genoemd. Het water van deze beek had geen nut voor de molen en mondde uit net achter het molenrad.

Geografische positie en bereikbaarheid

De geografische positie is 52°11'0.08"N 5°56'1.75"O
Het adres was G.P. Duuringlaan, voorheen Koudhoornlaan, 14-22 in Ugchelen.

Op de kaart van Hardonk zijn de beide  Winnemolens geïdentificeerd met nummer 34.

In 1940 is er een kaart van het het molengebied gemaakt door de heer Hartman.
Deze kaart en dezelfde kaart met topografische achtergrond geven een goed idee van de ligging van de molens en de loop van de beek de Roojan.


Ugchelen 1940 (2)
Ook een schetskaart van Hardonk (bron 1) laat de loop van de Roojan en de plek van het Zomp mooi zien.

Rojan HardonkLuchtfoto van de Winnemolens 1977 / bron Gert Woutersen
winnemolen ugchelen detail  19 09 1977
Huidige situatie

Het was de bedoeling om in dit molengebied appartementen te bouwen. Dit is inn eerste instantie door stagnatie in de verkoop van de appartementen slechts gelukt voor het tegenoverliggende gebied waar de kleine Winnemolen gestaan heeft. Anno 2018 waren er weer nieuwe plannen voor woningbouw op de lokatie van deze molen en inmiddels zijn de werkzaamheden in 2019 bijna gerealiseerd.
Er is een modern rad geplaatst om te herinneren aan de oude situatie. Tevens is een grote vistrap aanwezig.
Tot voor kort gaf een informatiezuil bij het nieuwe rad bezoekers informatie over de lokatie. Momenteel is deze zuil niet meer aanwezig.
Recent is er een leuk informatief boek over geschreven (Bron  8 : Rondom de Winnemolens - Wim Kers / 2011).
De plek waar de Roojan de straat De Cloese kruist is nog te herkennen d.m.v. twee grote eiken waar de beek tussendoor stroomde.

Bouwgeschiedenis (evt. tijd en reden voor afbraak)

De papiermolen wordt op deze lokatie in 1616 genoemd.
In 1812 wordt voor de eerste keer de naam Grote Windemolen gebruikt.
In 1868 brandt de molen af door een slechte schoorsteen bij het rieten dak.
Hierna wordt de molen herbouwd.
In 1896 brandde de molen weer af.
De herbouwde molen werd in 1898 een wasserij en kreeg de naam De Nieuwe Olifant.
In 1974 zijn de activiteiten van de wasserij gestopt en is het gebouw nog enige tijd gebruikt door metaalbedrijf De Cabinespecialist.
In 1993 werd, uit nostalgische overwegingen, nog een houten goot aangebracht.
In de jaren 2006 tot en met 2009 is de wasserij afgebroken.
Het water van de Roojan mondde na ca. 1950 uit in een put bij de brandweerkazerne.

Erfgoed ontwikkelings potentie

De beoogde nieuwbouw van de appartementen zou voorzien worden van zogenaamde sheddaken; een verwijzing naar de voorbije industrie op dit terrein. 
De archeologisch potentie is gezien de bodemverstoring, veroorzaakt tijdens de afbraak van de molen, nihil.
Het is niet bekend of er tijdens de afbraak van de molen archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden.
Mogelijkerwijs is er een ondergrondse leiding van de Roojan aanwezig. Deze beek werd in 1792 't rode beekje genoemd.
In 1968 leverden de sprengen van deze beek nog wel water, maar dat werd toen via een buizensysteem afgeleid naar de "onderbeek".
Bij de voormalige loop van de Roojan in de tuin van een bungalow in de straat De Cloese is de grond zeer drassig en dat verwijst waarschijnlijk naar de oude loop van de Rojan.

Het is aan te bevelen om de verdwenen informatiezuil bij het nieuwe molenrad weer in ere te herstellen.

informatiezuil

In het nabij gelegen Winnemolenpark is een mooi pad aanwezig waar men van de G.P. Duuringlaan over het gebied kan wandelen. Dit pad is officieel niet vrij toegankelijk. Het is aan te bevelen om het pad voor wandelaars toegankelijk te maken zodat men vrijelijk langs de Ugchelsebeek kan wandelen.

Erfgoedstatus

In de omtrek van de molen zijn veel historische plekken aanwezig. De molenplek zelf heeft geen speciale status aangezien, behalve straatnamen, er geen resten meer aanwezig zijn die naar de molen verwijzen.
Tijdens de afbraak zijn er, volgens een aanwonende, door de aannemer bijzondere objecten vernietigd zoals een gevelsteen van de oorspronkelijke molen met het jaartal.

Foto’s van oude en huidige situatie

 Winnemolen vroeger P1040547

      De molengoot net voor de afbraak van het complex / Foto Gert Woutersen             

De nieuwe molengoot naast de appartementen van het Winnemolenpark in 2010 / Foto Henk Weltje

 

 

 wm1 wm2wm3

  Wasserij Quartel, de grote Winnemolen (rechts) en Kwak, de kleine Winnemolen (links) vanaf de onderbeek. Bron Hardonk - 1936

De Winnemolens vanaf de bovenbeek. rechts wasserij Kwak, de kleine Winnemolen en links die van Quartel, de grote Winnemolen. Bron Hardonk - 1936

Het in tweeen gedeelde molenhoofd is nog aanwezig. De waterkracht doet dan echter geen dienst meer. Bron Hardonk - 1936