Paragraaf index

48a De Ordermolen

Geschiedenis van de molen

In juni 1626 heeft Thiman Jacobs "anderhalf jaar eerder” van Jan Wolters een hofstede (= hier de molenplaats met grond) in diens herengoed "De Pas” in Orden gepacht om er een papiermolentje op te timmeren, aangezien "een waterken vuydt idt selve goedt sijnen oorspronck was hebben”.

Volgens dit gegeven dateert het hier genoemde molentje al voor 1626.

Met herengoed wordt een boerderij bedoeld, waarop verplichtingen rustten uit de tijd der horigheid.

De Pas is dezelfde als de boerderij "de Hogenhof”, die  men afgebroken heeft bij de bouw van de Koning Willem III kazerne.

De Apeldoornse watermolenkenner Reinier Hardonk heeft uitgebreid over de Ordermolen geschreven en meldde  (bron 2) dat er verwarring was over een mogelijke andere, tot nu toe onbekende, molen die we nu de Bovenste Ordermolen zullen noemen. Deze wordt apart beschreven in het volgende hoofdstuk 48b.

In 1747 werkt Jan Bitter als papiermakersknecht op de Ordermolen. In 1756 is hij er de eigenaar van. Hij wordt daar in 1791 nog als zodanig genoemd, maar in 1798 behoort de molen aan zijn weduwe Aleyda, een dochter van Steven Jans Ritbroek. Volgens de lijst Gunning van ca. 1812 woont Peter Dekker dan op de papiermolen De Pas, hij heeft 10 personen in huis.

In 1823 zit H. Jansen er als papiermaker; vier jaar later werkt Teunis Luttikhuyzen met 3 arbeiders op de Ordermolen.

In 1853 heeft J. Palm de 4 baks papiermolen "De Ordermolen” in eigendom. Hij vervaardigt pakpapier. De Apeldoornsche Courant van 19 mei 1877 kondigt de veiling aan in het hotel "den Arent” voor de weduwe Palm en kinderen van de "Order Papiermolen” met "sterke waterkracht”, bestaande uit de volgende percelen:
No. 1 Molen met woonhuis en verder Getimmerten en daarachter en bezijden gelegen grond.
No. 2 de Kleine Weide langs de Onderbeek.
No. 3 de groote Weide in het Veen.
No. 4 een Bouwen Weiland aldaar westwaarts.

De molen komt nu in het bezit van Arnoldus Jacob Berends, zoon van Wouter Berends.
Deze laatste was eerst papiermaker op Klarenbeek, later op Brouwersmolen. Arnoldus Berends verandert de Orderpapiermolen in een wasserij, waardoor een einde komt aan de papiermakerij daar ter plaatse.

De Orderbeek wordt later ook wel “de beek van Meijer” genoemd, naar de eigenaren van de wasserij “Caretex”, zoals de Ordermolen toen heette. Tussen de sprengkoppen schijnen een of meerdere leden van de familie Meijer begraven te zijn geweest.

In 2007 zijn ook de activiteiten van de wasserij in de Ordermolen gestaakt en is de molen afgebroken ten behoeve van woningbouw.
De passage met de Laan van Spitsbergen vindt plaats door middel van een sifon die onder de Laan van Spitsbergen doorloopt.

Op de plaats van de vroegere Ordermolen is een bijzondere vistrap aangebracht.

Geografische positie en bereikbaarheid

 

De geografische positie van de Ordermolen is 52°12'6.62"N 5°55'50.83"E

Op de kaart van Hardonk is de molen met nr. 21 aangegeven.

Kaart uit 1890 de zgn. eerste deel van de rot

1748 Ordermolen

 Deelkaart uit 1748 van Leenen met huidige straatnamen op de achtergrond

Huidige situatie

Op de plek van de molen is nu een vistrap gebouwd. Een klein deel van de muur van de molenbak is nog aanwezig.

Bouwgeschiedenis (evt. tijd en reden voor afbraak)

1624 De molenplaats in "De Pas” in Orden gepacht voor een papiermolentje.
1747 Werkt Jan Bitter als papiermakersknecht op de Ordermolen.
1756 Is Jan Bitter er de eigenaar van.
1791 Jan Bitter wordt nog als zodanig genoemd.
1798 De molen is van Aleyda Bitter, de weduwe van Jan Bitter
1812 Peter Dekker woont op de papiermolen De Pas.
1823 H. Jansen is er papiermaker.
1827 Teunis Luttikhuyzen met 3 arbeiders op de Ordermolen.
1853 J. Palm heeft de 4 baks papiermolen "De Ordermolen” in eigendom.
1877 Veiling voor de weduwe Palm en kinderen van de "Order Papiermolen” met "sterke waterkracht”
1877 Arnoldus Jacob Berends eigenaar.1879 papiermolen wordt langzaam maar zeker omgezet in wasserij.
1931 Arnoldus Berends bouwt een wasserij genaamd Helderoord aan de overkant van de beek.
1933 maakte de toenmalige eigenaar J.W. van Poortvliet nog gedeeltelijk gebruik van de waterkracht.
Een stoommachine van 6 a 8 pk deed toen eveneens dienst. Later heeft men de waterkracht niet meer benut.
1988 Wasserij Helderoord omgedoopt tot fa. Caretex van familie Meijer. De Orderbeek wordt later ook wel “de beek van Meijer” genoemd,
2007 Activiteiten van de wasserij in de Ordermolen gestaakt en is de molen afgebroken ten behoeve van woningbouw.
2014 Vistrap gebouwd als onderdeel van de Orderbeek renovatie.

Erfgoed ontwikkelings potentie

In 2010 is er nog een wandeling georganiseerd door de wijk Orden waarbij ook aandacht is besteed aan de Ordermolen.Het bijbehorende informatiebord is een tijdje weggeweest maar inmiddels weer geplaatst.

Panelenroute Orden 2010 foto YdeVries.02

Informatiebord panelenroute Orden 2010

Erfgoedstatus

Er zijn geen resten meer van de oude molen aanwezig. Alleen een voormalige directeurswoning van de wasserij bevindt zich nog bij het einde van de vistrap.Ook is er nog een klein gedeelte van de muur van de molenbak aanwezig.

Foto’s van oude en huidige situatie

Ordermolen   Ordermolenweg Gradus ten Pas

De Ordermolen aan de toenmalige Waterloseweg - schilderij Gradus Ten Pas.

order2b

De Ordermolen aan de Orderbeek vanaf de bovenbeek. Opname R. Hardonk 1937

4 wasserij Helderoord 1948

 Luchtfoto 1948 van wasserij Helderoord. De directeurswoning links van de wasserij is nog aanwezig.

DSCF3081

Wasserij Caretex net voor de sloop.

Orderbeek3

 Aanleg van de vistrap in 2014 - Foto Henk Weltje

vistrap 1

Gezicht op de vistrap die in de plaats van de molenbak is gekomen 2020 - Foto Henk Weltje

vistrap 2

Beek boven de vistrap stroomopwaarts gezien.
Midden links is de muur van de molenbak te vinden onder het klimop. 2020 - Foto Henk Weltje