2 De Wenumse Watermolen
Geschiedenis van de molen
Deze molen wordt in het boek van Hardonk (bron 1) ook wel "De Wenumer Saatmolen", "De Wenumse runmolen" en "De Nieuwe Kopermolen in Wenum" genoemd.
De eerste vermelding van deze molen is in het jaar 1313. Ruim 450 jaar lang is de molen in dienst als korenmolen, daarna is het een kopermolen en vanaf 1858 dient de molen weer als korenmolen aangevuld met een runmolen, later werd deze runmolen verbouwd tot kaasmakerij. Het stenen hoofdgebouw dateert uit 1917. 1972 wordt de molen verkocht aan de huidige eigenaar, de Gemeente Apeldoorn.
In 2017 is het boek "De Wenumse Watermolen" (bron 4) door Henri Slijkhuis verschenen. Het zeer gedetailleerde boek beschrijft 7 eeuwen geschiedenis van de buurtschappen Wenum en Wiesel en er zijn veel details te vinden over de molen en omgeving.
Geografische positie en bereikbaarheid
Op de kaart van Hardonk is de molen geïdentificeerd met nummer 4
De geografische positie van de molen is 52°15'28.02"N 5°57'54.42"O
Kaart uit 1708 door de kaartenmaker Broekhuysen ten behove van de tienden belasting inning.Omcirkeld de Wenumse watermolen.
Op een tweede kaart van Broeckhuysen uit 1708 is ook de oude Romeinse brug al te zien die nog steeds bij de molen aanwezig is.
De molen is vanaf Apeldoorn te bereiken via de Oude Zwolseweg.
Parkeergelegenheid is te bereiken via de Astaweg
Huidige situatie
De molen is tegenwoordig in handen van de Gemeente Apeldoorn, die zorg draagt voor het groot onderhoud van het molengebouw. Het onderhoud van het omliggende terrein is in handen van een gebruikers stichting. Er zijn enkele molenaars actief om de molen maalvaardig te houden en de door waterkracht aangedreven zaaginstallatie te bedienen.
De continuïteit van de bezetting met vrijwillige molenaars verdient nadrukkelijk aandacht.
De zalen in de aangrenzende voormalige korenschuur worden,via Accres, verhuurd aan verenigingen, particulieren en bedrijven.
Bouwgeschiedenis (evt. tijd en reden voor afbraak)
In 1965 zijn de commerciële activiteiten gestaakt en was de molen behoorlijk vervallen en dreigde te worden afgebroken.
Door betrokken omwonenden wordt " De Stichting Wenumse Watermolen" opgericht. In 1983-1984 wordt de molen gerestaureerd en kan er weer graan worden gemaald en hout gezaagd.
Enige tijd geleden is de molengoot vernieuwd.
Recentelijk is herstelwerk verricht aan de fundatie van het molenrad.
Het waterrad vertoond slijtage, vervanging op termijn is aan de orde.
In de kelder ondervind men hinder van grondwater.
Erfgoed ontwikkelings potentie
Bij herstelwerk van de fundatie is gebleken dat er nog interessante vondsten gedaan kunnen worden. Er is o.a. veel koperslak en een koperbroodje boven water gekomen. Gezien de ouderdom van de molen en de ligging in een groot smeltwaterdal is er zeker potentie voor archeologische vondsten. Het gebied leent zich niet voor nieuwbouw.
Recent heeft de Gemeente Apeldoorn besloten om de molen en omgeving actief te beschermen. Er is een onderzoek gestart om voor het gehele ensemble een passende duurzame bestemming te realiseren.
De molen en ook de oude Romeinse brug in de Zwolseweg alsmede de voormalige molenaarswoning met opstallen waaronder de monumentale rosmolen maken deel uit van het historische complex. Er is zeker potentie om diverse activiteiten op toeristisch gebied te ontplooien. Het recent aangelegde Klompenpad alsmede fiets- en wandelroutes zijn in trek bij veel bezoekers.
Een beschermingsconstructie voor het historische Wenumse beekdal kan deel uitmaken van deze bijzondere locatie.
Erfgoedstatus
De molen heeft de status van Rijksmonument (No 514502).
Foto’s van oude en huidige situatie
Een prent uit 1895 van het molencomplex. Links van de molen de molengoot met 4 raden. Schilder was Gradus ten Pas
 |  |
De molen in1935 : Bron Hardonk | De molen in 2015 : Bron Henk Weltje |
De molen en de de oude Romeinse brug gezien vanaf de Wijerd. Foto Eric Harleman - 2017