Paragraaf index

42 De Verbrande Molen op de Grift

Geschiedenis van de molen

Tegenover de Apeldoornse korenmolen van de latere molenaar Christiaan Geurts (zie paragraaf 11a) komt in 1660 een papiermolen van 4 bakken te liggen, die door Diederick van Stepraedt en de korenmolenaar Jan Gerritsen voor gezamenlijke rekening is gesticht. De stichting van de papiermolen was mogelijk geworden, doordat wegens het "veelvondigh graven in de veenen, en het leggen van pappiermuelens die sprengen meer worden geopent, waerdoor dit beeck van den coornmuelen (= de Grift) merckelijk stercker wordt van water, als die bij voerige tijden geweest is”. Door het graven van nieuwe sprengen profiteerden lager gelegen molens dus enorm.
In een contract van 16 februari 1660 over de "nieuwen pampiermuelen bij den saetmuelen” te Apeldoorn lezen we dat deze papiermolen "neffens an den vuelmuelen" gelegd en getimmerd was. De molen zal "so veel waters” krijgen als "tot vier backen noedich is”. Dit water moet men met "een gatte van de coornmuelensbeeck separeren ende tot den papiermeule gebruycken”.
De molen is daarna door brand verwoest en nieuw opgetimmerd, want op 21 april 1676 verkopen Jan Gerritsen en Armgard Cornelissen Brinck, echtelieden, hun korenmolen benevens de daar tegenover gelegen papiermolen "De Verbrande Molen” aan Willem van Ulft, genaamd Doornick, eigenaar van het Oude Loo. Diens zoon Johan Carselis van Ulft verkoopt op 27 november 1684 het Oude Loo met bijbehorende goederen aan stadhouder Willem Ill, waardoor beide molens - benevens de stroomopwaarts gelegen papiermolen "De Tepelenberg"- eigendom worden der Oranjes. De molen wordt daarna de "Verbrande Papiermolen” genoemd.
Na 1749 gebruikte de korenmolen het water overdag terwijl dit ’s nachts dienst deed voor het in beweging brengen van de hamers van de papiermolen.
In 1816 is de molen verhuurd aan de vroegere burgemeester van Apeldoorn J. H. Gunning.
Tussen 1854 en 1860 gaat de Verbrande Molen opnieuw in vlammen op en herrijst in 1861 uit zijn as. Dan heet deze papierfabriek verrassend genoeg opeens "De Koorenmolen”.
In 1879 komt er een eind aan de papierbereiding. Daarover lezen we in de Apeldoornsche Courant van 16 augustus 1879 het volgende: "Verkoop op dinsdag 18 augustus 1879 ten huize van de Heer R. van Gerrevink op de papierfabriek "De Koorenmolen aan den Brink te Apeldoorn”. Den geheelen inventaris van een Papierfabriek als: een 20 paar Royaal, lJzeren en Houten Leggeborden, een nieuwe zes Hamersbakplaat en zes Hamers met Kilen enz.”

Na de opheffing van zijn papierbedrijf begint R. van Gerrevink een lompen- en papierhandel en wordt zodoende de stichter van de "Fa. Gebr. van Gerrevink, handel in Lompen, papier, huiden en metalen, Nieuwstraat 32”.

Nieuwstraat hoek Mariastraat omstreeks 1895, later kantoor en pakhuis van de Gebr. Van Gerrevink. In de deur Wed. van Gerrevink-van Delden. Haar man was vroeger papiermaker op de verbrande molen aan de Grift. Na opheffing begon hij een drankzaak en lompenhandel. Foto www.oud-apeldoorn.nl

De voormalige papiermolen werd daarna voor allerlei doeleinden gebruikt, o.a. was er een tijdlang een orgelfabriek in gevestigd.
Omstreeks 1935 waren woonhuis en molen reeds geheel verdwenen in verband met de rioleringswerkzaamheden aan de Grift.


Geografische positie en bereikbaarheid


Hardonk identificeerde de molen op de kaart met nr. 15.


De geografische locatie van de voormalige molen is 52°12'35.25"N 5°57'34.94"O

10 Hasseveld   bewerkt2

Molens op de Grift aan de Brink te Apeldoorn, naar gedeelte van een kaart uit 1708.

Let op de Noordwaartsrichting van de kaart.!

Geheel onderaan het kaartje loopt de beek van het Slop, daarboven de Grift.
Reeds ligt de papiermolen Tepelenberg aan een zijaftakking van de Grift naar de beek van het Slop.
Verder stroomafwaarts staat de korenmolen en daartegenover aan de rechterzijde van de Grift de papiermolen De Verbrande Molen.
Boven de Grift bevindt zich de tegenwoordige Hofstraat, in het midden de huidige Christiaan Geurtsweg

 

detail verpondingskaart 1811

hardonk 1970

Kaart van Hardonk uit 1970 waarin hij mooi de locaties van de molens in het sterk veranderde gebied heeft weergegeven.

Huidige situatie

Nadat de molen is afgebroken is er enige tijd niets meer met het gebied gedaan. In 1972 is er het Centraal Beheer gebouw van de architect Herzberger geplaatst. Na enkele uitbreidingen van dit gebouw is het onlangs leeg komen te staan.

Bouwgeschiedenis (evt. tijd en reden voor afbraak)

De papiermolen is omstreeks 1660 gebouwd en in 1935 ten behoeve van rioleringswerkzaamheden afgebroken.
Ca. 1676 en nogmaals rond 1854 is de molen verbrand en telkens weer opnieuw opgebouwd.
Vanaf 1879 is de papierproductie gestaakt waarna het gebouw voor andere doeleinden zoals voor een orgelfabriek is gebruikt.

Erfgoed ontwikkelings potentie

Het oude Centraal Beheer pand zal waarschijnlijk een nieuwe bestemming krijgen. In welke vorm dat zal zijn is anno 2019 nog niet goed bekend.

Erfgoedstatus

Er zijn geen herinneringen ter plekke meer te vinden over de oude molengeschiedenis. De Grift is weliswaar weer bovengronds gekomen maar dat is op de andere zijde van de Prins Willem Alexanderlaan gebeurt.
Ook de Christiaan Geurtsweg ligt niet vlakbij de plek van de molen.
In het voormalige Centraal Beheer pand heeft enige tijd een vitrine bij de ingang gestaan met archeologische vondsten die tijdens de bouw van het gebouw zijn gedaan. De vitrine is helaas niet meer te vinden en de vondsten zullen waarschijnlijk in particuliere handen terecht gekomen zijn. Het betreft hier onder andere baardmanskruiken, scherven en metalen voorwerpen.

Foto’s van oude en huidige situatie

 

 

graan en oliemolen christh13
Watermolencomplex op de Grift aan de Brink te Apeldoorn, gezien vanaf de Christiaan Geurtsweg.
Links op de afbeelding het voormalige papiermakershuis met de vroegere Verbrande Molen; Aan de overzijde van de beek de beide molens van Christiaan Geurts, vooraan de oliemolen, daarachter het maalbedrijf. Rechts staat het muldershuis.
Het water geheel rechts is de beek van het Slop.
Olieverfschilderijtje omstreeks 1890.
Het molencomplex Geurts aan de Brink te Apeldoorn vanaf de bovenbeek.
Aan de linkerkant van de Grift de koren- en oliemolen, rechts de vroegere papiermolen met woonhuis.
Aan de beek de korenmolenaar Thomas Thomassen.
Reproduktie naar prentbriefkaart omstreeks 1900.

 

p12centraal beheer
Het gebouw van de oliemolen van Christiaan Geurts nog intact. Het molenhoofd is reeds verwijderd. Links nog een restant van de muur van de papiermolen. Foto R. Hardonk - 1935Het voormalige Centraal Beheer complex van architect Herzberger. Op de plek van de parkeergarage bevonden zich de molenlokaties. Foto Henk Weltje - 2018