38 De papiermolen van 1629 op de beek van het (Oude) Loo

Geschiedenis van de molen

Voor een uitgebreid artikel over de geschiedenis van deze molen zie het artikel van Professor L. Aardoom: De Noord-Apeldoornse papiermolens van 1629 en 1641 in het blad van  Felua 6 september 2008 (Bron 21).

In de eerste helft der 17e eeuw zijn op de Koningsbeek / Losebeek drie papiermolens gelegd waarvan de eerste in 1629 gebouwd werd.
In dat jaar verpacht, de toenmalige eigenaar van het kasteel het Loo, Diderick van Stepraedt aan Evert Toenisen (Toenis) en diens vrouw Meritgen Diericx voor 18 jaar de "moelenbeeck met den OlyI moelen hoof, ende die plaetse opt velt teegen den voorss.hooff, om daer op te timmeren ende te setten een moelenhuys, om papier daer op te maecken.” Er mocht "weijt, grau als blau” papier gemaakt worden.

De pachter mag de molenbeek leiden vanaf de brug bij Peter Jans of tussen diens hof en schuur "het velt langes tot aen den hoeck van den kamp”, die Jan Adam van Van Stepraedt in pacht heeft. Vandaar langs de "graeff off sloodt” van genoemde kamp tot aan de "olijmoelen straedt”, de latere Zwolseweg, waar de nieuwe beek weer in de oude bedding zal gebracht worden.

Verder wordt bepaald, dat pachters altijd "een goede verlooren beecke sullen holden, om het waeter vant velt ende weegen daer in te lossen”.

Evert Toenisen moet - samen met de korenmolenaar en ieder voor de helft - de "graeven in den Oorspronck” op tijd ruimen. Met deze graven in de Oorspronck zijn de oude sprengen bedoeld.
In het jaar 1700 wordt de molen, waar Jan Cornelis molenaar was, afgebroken. Het woonhuis wordt dan als slachthuis gebruikt. Dit was het gevolg van de werkzaamheden aan de waterwerken bij het paleis van Willem III.

In 1722 wordt de molen weer gebouwd en is Hendrik Keijenberg de nieuwe molenaar. Het materiaal voor de molen was deels afkomstig uit een hoenderhuis, dat op dezelfde plek heeft gestaan.

In 1865 is het einde verhaal en wordt de molen gesloopt. In 1862 is er nog een tekening van de molen door Hekking jr. gemaakt.

Geografische positie en bereikbaarheid

De papiermolen (nr. 1 op de kaart)  uit 1629 lag westelijk van de Zwolseweg en oostelijk van de veldvijvers.

De geografische locatie van de positie van de papiermolen 1 op de kaart is 52°14'16.59"N 5°56'57.25"O

Hardonk heeft weliswaar de positie van de molen met nr. 7 op zijn kaart aangegeven, maar dat lijkt niet correct te zijn. Het moet nummer 8 zijn. De molen lag oostelijk van de Veldvijvers (voormalige visvijvers) en westelijk van de Zwolseweg (vroegere Oliemolensstraat).

De papiermolens van 1629 en 1641, behorende bij het Oude Loo
Kopie naar een schetskaartje door een onbekende tekenaar, waarop de ligging van de in 1629 en 1641 op de beek van het Oude Loo gestichte papiermolens staat aangegeven.
De daarvoor vereiste beekomleggingen zijn op het kaartje duidelijk te zien.
ten behoeve van de stichting van de molen van 1629 heeft men de "Loosche beek 1612" bij Peter Jans brugge afgeleid door een dan gegraven "nieuwe beek 1629" en deze met een scherpe bocht geleid naar de plek, waar de papiermolen kwam te liggen.
Voor de molen van 1641 is weer een nieuwe bedding gemaakt, die in 1644 "nieuw gegraven" heet.
De op het kaartje genoemde "Oliemolenstraat" heeft te maken met de in 1547 vermelde oliemolen van het Oude Loo.
De "allée" geheel links heeft te maken met de toenmalige laan of allee naar het Oude Loo.
De "Hooge weg" heet thans Koningsstraat; de "Welmersweg" is vermoedelijk de huidige Loseweg tussen het Posthuis en de Tuinmanslaan.
Het kaartje zal in grote lijnen wel juist zijn.
De beide waterpapiermolens kwamen bij de aankoop van het (Oude) Loo in 1684.
Bron: Archief Hardonk - CODA

Het bovenstaande kaartje was, zoals Hardonk al meldde in grote lijnen juist. Hardonk heeft het kaartje waarschijnlijk pas kunnen maken na het voltooien van zijn boek Koornmullenaers Pampiermaeckers en Coperslaghers in 1968 (Bron 2). Op de kaart in dat boek heeft hij de positie van de twee papiermolens van 1629 en van 1641 niet goed kunnen inschatten. Een betere plaatsbepaling is door Professor L. Aardoom gedaan. Zijn betoog is te vinden in het artikel De Noord-Apeldoornse papiermolens van 1629 en 1641 in het blad van  Felua 6 september 2008 (Bron 21).

Kadastrale kaart van 1832

Huidige situatie
De molenlocatie is niet meer terug te vinden.

Bouwgeschiedenis (evt. tijd en reden voor afbraak)

Erfgoed ontwikkelings potentie
Niet van toepassing

Erfgoedstatus
Niet van toepassing

Foto’s van oude en huidige situatie

De papiermolen aan de Zwolseweg. Gravure van A. Kunz naar een in 1862 door W. Hekking jr. gemaakte tekening. Bron archief Hardonk - CODA

Toegangshek van het Kroondomein vanaf de Zwolseweg. De molen lag waarschijnlijk net linksachter het hek. Foto Henk Weltje - 2019	Laan achter het hek. Links moet de molen geweest zijn. Foto Henk Weltje - 2019

De molenweg richting Zwolseweg. Rechts de kassen. De bloemperken krijgen hun water via een sproeiinrichting uit de beek. Foto Henk Weltje - 2019	Aftakking ter hoogte van de molen van de Koningsbeek naar de lage meest oostelijk gelegen veldvijver. Links in de hoek is ook een droge beekbedding te zien naar de plek waar de papiermolen was. Deze beekbedding ligt nu op een omheind particulier terrein. Foto Henk Weltje - 2019