34 Huygensmolen in Wiessel (Wiesel)

Geschiedenis van de molen

Deze papiermolen werd gelegd op een sprengenbeek, die later de naam "Meibeek” kreeg.

Er zijn in Nederland verschillende Meibeken. Over de naamgeving van deze beek is niets bekend. Het begrip mei wordt in de volksmond wel geassocieerd met vruchtbaarheid dus misschien heeft de beek daarom deze naam gekregen.

Over de stichting van de molen is tot op heden eveneens niets bekend. Misschien is de molen al voor het jaar 1677 gebouwd maar daar is door mij geen echte aanwijzing voor gevonden (Bron 27). De bekende molenkenner H. Voorn heeft dit jaartal eveneens genoemd maar er geen verklaring voor gegeven.

Wel is de molen in het jaar 1748 door de Cartograaf Leenen ingetekend op zijn Caert van de Limitten van de hooge Heerlijckheid Het Loo.

In elk geval wordt Jan Huygen in 1753 als eigenaar genoemd. Samen met zijn collega Tonis Dijkgraaf op de andere Wiesselse molen sluit hij op 3 mei 1753 een contract met Daniel de Jong over het plaatsen van een peil in de beek boven diens kopermolen in Wenum (kaart Hardonk nr. 3). Op 15 maart 1798 transporteren Christina Bovendorp, weduwe van Jan Huygen en haar zoon Jacob Huygen c.s. een "waterpapiermole bestaande in een vijf Hamersbak en twee zes Hamersbakken met het woonhuys en Moolen Huys en met eygen water, staande de getimmertens op de grond van Hendrik Gemts (Bernts?) en Janna Janssen” voor f 2500, - aan Jacobus van Oorspronk en diens vrouw Everdina Christina Hanlé (Hanlé). Daniel de Jong van de beneden gelegen kopermolen moet de "halve ruyminge der Beeken en der Sprengen” bekostigen.

Opvallend is dat de Zaanse papierfabrikanten vaak papier betrokken van Veluwse molens en dit Gelders product verkochten als eigen fabrikaat. De firma Blauw en Briel in Wormerveer, destijds een der meest beroemde Zaanse papierhandelaars, lieten grote hoeveelheden schrijfpapier vervaardigen bij Jacobus van Oorsprong (Bron 28). Dat ze het als eigen fabricaat verkochten was op zijn minst gezegd niet erg netjes.

In 1817 is Antonie Scherrenberg papiermaker op de Huygensmolen en in 1850 Jacobus Scherrenberg.
Op 5 mei 1886 verkoopt deze Jacobus Scherrenberg een wasserij met daarbij behorende gebouwen en gronden, gelegen te Wiessel onder Apeldoorn, aan Frans Palm.

De houten molen met zijn rieten dak moet er schilderachtig uitgezien hebben maar wordt ondanks dat toch op 2 juni 1896 afgebroken en vervangen door het latere gebouw van de wasserij Palm (Zwerus), Wiesselse Enkweg 51. Jarenlang heeft er boven de beek nog een prachtig begroeid waterrad gehangen, dat in 1939 met de overblijfselen van het molenhoofd als brandhout is opgestookt.

Daarna heeft de wasserij enige tijd als "De Veluwe" van W.J. Elskamp verder gedraaid.

Uiteindelijk wordt de wasserij (voor 1976) opgeheven en enkele jaren daarna wordt ook het stenen molengebouw in 1980 afgebroken.

Een cascade heeft nog tot 2018 de plek van het molenhoofd aangegeven.

Daarna is er door Waterschap Vallei en Veluwe een reconstructie van de beek uitgevoerd en is er door particulier initiatief een molengoot geplaatst.

Geografische positie en bereikbaarheid

Het adres van de molen was Wieselse Enkweg 51. De molen lag naast de Meibeek, een tak van de Wenumse Beek. De locatie is niet meer toegankelijk aangezien het tegenwoordig particulier terrein is.

Huygensmolen op de Caert van de Limitten van de hooge Heerlijckheid Het Loo door Leenen in 1748

De geografische positie van de molen was 52°15'26.22"N 5°56'14.16"E.

Op de kaart van Hardonk is de molen met nummer 1 aangegeven.

De legger van Waterschap Vallei en Veluwe geeft een mooi overzicht van de meest recent bekende beekstructuur.

Kadasdtrale kaart uit 1832 van de Huygensmolen en de gebouwen erbij.

Huidige situatie

Op het voormalige terrein van wasserij Palm bevindt zich nu een woning.
Er zijn geen restanten van de oude molen meer aanwezig.
De oude circa 1 ½ meter hoge cascade is omstreeks het jaar 2018 verwijderd. Ervoor in de plaats is nu een molengoot gekomen met een betonnen vloer. De beek was bij de voormalige cascade lek en verloor veel water. Dit probleem is inmiddels ook opgelost waardoor de beek beter watervoerend is geworden.

Bouwgeschiedenis (evt. tijd en reden voor afbraak)

Voor 1677 gebouwd. Het bewijs hiervoor is niet bekend.
1753 Jan Huygen als eigenaar genoemd.
1798 Verkocht aan Jacobus van Oorspronk.
1817 Antonie Scherrenberg is de papiermaker en in 1850 Jacobus Scherrenberg.
1886 Jacobus Scherrenberg verkoopt een wasserij aan Frans Palm.
1896 Oude molen is afgebroken en vervangen door het latere gebouw van de wasserij Palm.
1939 Het waterrad en molenhoofd verbrand.
Voor 1976 wasserij opgeheven.
1980 Het stenen molengebouw wordt afgebroken.
Tot 2018 is nog een cascade aanwezig.
2019 Reconstructie van de beek en molengoot geplaatst.

Erfgoed ontwikkelings potentie

Langs de Meibeek zou misschien een herinneringsbord aan de oude molenlocatie geplaatst kunnen worden. Het brongebied is interessant.

Erfgoedstatus

Niet van toepassing. Er zijn geen restanten van de molen te vinden. Of er archeologisch onderzoek op de molenlocatie heeft plaatsgevonden is onbekend.

Foto’s van oude en huidige situatie

Zijaanzicht van de voormalige Huygensmolen, later wasserij Palm - Renier Hardonk 1936

Tekening in sepia en zwart krijt door J.D. Moerman / 1920

2 opnames van het vervallen molenhoofd (1939 verbrand) van de voormalige Huygensmolen, later wasserij Palm - Renier Hardonk 1936

Voorjaar aan een spreng van de vroegere Huygenspapiermolen, later wasserij Palm, Wiesselse Enkweg 51 - Reinier Hardonk / 10 mei 1945

Sprengkop van de Meibeek - bron CHA Wenum Wiessel

De Huygensmolen in 1976 : Bron Peter Koldewijn in boek De Wenumse Watermolen – Henri Slijkhuis / 2017

Foto van het woongebouw bij de Huygensmolen - Peter Koldewijn / 1976

Afbeeldingen van de nieuwe molengoot in particuliere tuin – Ruud Lorwa / 2020