Paragraaf index

13 Een volmolen te Apeldoorn in 1410

Het betreft hier een walckmolen en dat duidt niet op een molen die door waterkracht is aangedreven maar op een door mens (voeten) of paard aangedreven molen.
Een door paardenkracht aangedreven molen noemt men ook wel een rosmolen.

Een walck- of volmolen te Apeldoorn komt al voor in de rekening van de landrentmeester van Gelre over 1410/11.
De molen brengt dan aan pacht het luttele bedrag van 7 pond op.
Van 1417 tot 1420 stijgt dit tot 12 pond, doch later daalt het tot 8 pond.
Enige jaren daarna wordt gezegd, dat de molen "vergaen” is en na die tijd wordt er geen melding meer van de molen gemaakt.

Over de ligging bestaat geen enkel gegeven.

Er heeft een rosmolen bij een boerderij in Woudhuizen gestaan en deze is in 1987 verplaatst naar het terrein bij de Wenumse watermolen.

Alhoewel het in deze artikels eigenlijk alleen over watermolens zou moeten gaan verdient deze molen wel een beschrijving aangezien zij waarschijnlijk als voorloper van de watervolmorens heeft gedient.

Hieronder volgen foto's en beschrijvingen zoals te zien waren bij de monumentendagen op september 2017 bij de Wenumse watermolen.

De Rosmolen bij de Wenumse watermolen Foto Henk Weltje - 2017

Deze rosmolen in Wenum behoorde oorspronkelijk niet tot het complex maar is afkomstig van een boerderij in Woudhuizen.
In 1987 is het object naar Wenum overgeplaatst.
In het interieur bevindt zich nog de (deels) authentieke rosmolenconstructie.
Het object staat op de gemeentelijke monumentenlijst omdat het een overtuigend voorbeeld is van een historisch molentype dat bediend werd via een rondlopend paard.
Het heeft een eenvoudige uitvoering met een achtzijdig casco en een dito tentdak dat gedekt is met riet.

 

Rosmolens zijn al bekend uit de Romeinse tijd en werden voor vele doeleinden gebruikt.

Het meest bekend is de functie als grutmolen, voor het malen van boekweit.
Daarnaast werden ze gebruikt als koren- en oliemolen en op boerderijen voor het karnen, dorsen en strohakselen.
Ook zijn er vermeldingen bekend als meekrapmolens, buskruitmolens, wasserijmolens, houtzaagmolens, pletmolens, tras- en cementmolens, mosterdmolens, runmolens, vlasmolens, klei- en turfmolens.
En tenslotte werden ze gebruikt als wateropvoermolens in polders, maar ook in de stad Amsterdam.

rosmolen2
De rondgaande beweging van het kroonwiel wordt overgebracht op een rondsel op een liggende metalen as die door de scheidingsmuur loopt.
In de karnruimte wordt de horizontale draaiende beweging omgezet in een verticale draaiende beweging.
Deze draaiende beweging komt tot stand door een haakse kamwieloverbrenging.
In de ton bevindt zich een staande spil. Het karnen gebeurde middeels de draaitechniek.

rosmolen5

Rosmolen uit Staphorst - Foto Openluchtmuseum